Դրամագիտություն
Դրամագիտության հիմնական աղբյուրը հին դրամներն են, որոնք, որպես շրջանառության միջոց, արհեստագործական արտադրանք, գեղարվեստական ստեղծագործություն և արձանագրագիտական աղբյուր, ուսումնասիրվում են գրավոր և հնագիտական աղբյուրների հետ միասին։ XV–XVII դարերում ստեղծվել են բազմաթիվ մասնավոր, իսկ XVIII դարում՝ Փարիզի, Լոնդոնի, Բեռլինի, Սանկտ Պետերբուրգի և Վիեննայի թանգարաններին առընթեր՝ դրամական հավաքածուներ։ Այս շրջանում դրամները դիտվել են սոսկ իբրև արվեստի առարկաներ։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դրամագիտությունը՝ որպես գիտություն, ձևավորվել է XVII դարի վերջին և XVIII դարի սկզբին։ Առավել արժեքավորներից են հունա-հռոմեական, բյուզանդական, հին ու միջնադարյան հայկական և արաբատառ արձանագրություններով դրամները։
Հայկական հին դրամների մասին գիտական հետաքրքրությունը սկզբնավորվել է եվրոպական երկրներում (Գերմանիա, Ֆրանսիա, Անգլիա, Հոլանդիա և այլն)։
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/8/87/%D4%B2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80_%D4%BF%D5%B8%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%B6_X-%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%B0%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%B6.jpg/220px-%D4%B2%D5%B5%D5%B8%D6%82%D5%A6%D5%A1%D5%B6%D5%A4%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D5%AF%D5%A1%D5%B5%D5%BD%D6%80_%D4%BF%D5%B8%D5%B6%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B6%D5%BF%D5%AB%D5%B6_X-%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%B0%D5%AB%D5%BD%D5%BF%D5%A1%D5%B4%D5%A5%D5%B6%D5%B8%D5%B6.jpg)
Դրամագիտությունը Հայաստանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
XIX դարում հայկական հին դրամների ուսումնասիրմանը մեծապես նպաստել են Վենետիկի և Վիեննայի Մխիթարյան միաբանները։ Սակայն հայկական դրամագիտությունը՝ որպես ինքնուրույն գիտաճյուղ, զարգացել է XIX դարի 2-րդ կեսից։ Ֆրանսիացի հայագետ Վիկտոր Լանգլուան 1850 թվականից մի շարք աշխատություններում անդրադարձել է հայկական դրամների դասակարգմանը, անվանումներին, դրամագիտությանն առնչվող այլ խնդիրների։
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/6/66/%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D4%B2_%D5%84%D5%A5%D5%AE%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A1%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%A9%D5%A5_%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B4.jpg/220px-%D5%8F%D5%AB%D5%A3%D6%80%D5%A1%D5%B6_%D4%B2_%D5%84%D5%A5%D5%AE%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A1%D6%80%D5%AE%D5%A1%D5%A9%D5%A5_%D5%A4%D6%80%D5%A1%D5%B4.jpg)
1859 թվականին արևելագետ Քրիստիան Բարթոլոմեն առաջին անգամ մեկնաբանել է հայկական դրամական միավորների անվանումները։ XIX դարի կեսից կիլիկյան դրամներին և հայկական կնիքներին նվիրված մի շարք աշխատություններ է հրատարակել դրամագետ Գուստավ Շլումբերժեն։ 1890 թվականին Էռնեստ Բաբելոնը տարբեր երկրների հավաքածուների հիման վրա ներկայացրել է Ծոփքի, Փոքր Հայքի և Մեծ Հայքի Արտաշիսյան թագավորների դրամների դասավորությունը։ Հայկական դրամների հավաքման ու քննության գործում կարևոր ներդրում ունի Վիեննայի Մխիթարյան միաբանության անդամ, դրամագետ Կղեմես Սիպիլյանը։ 1904 թվականին դրամագետ Ալեքսանդր Պետրովիչը հրապարակել է պարթև Արշակունիների դրամների հատկանշական ցուցակը (կատալոգ), որտեղ ընդգրկված են նաև հին հայկական դրամներ։
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/d9/%D4%BF%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%BC%D6%87%D5%B8%D5%B6_%D4%B1_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A4%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B6.jpg/220px-%D4%BF%D5%AB%D5%AC%D5%AB%D5%AF%D5%AB%D5%A1%D5%B5%D5%AB_%D4%BC%D6%87%D5%B8%D5%B6_%D4%B1_%D5%A9%D5%A1%D5%A3%D5%A1%D5%BE%D5%B8%D6%80%D5%AB_%D5%BA%D5%A1%D5%BF%D5%AF%D5%A5%D6%80%D5%B8%D5%BE_%D5%A4%D5%A1%D5%B0%D5%A5%D5%AF%D5%A1%D5%B6.jpg)
1919 և 1960 թվականներին Վիեննայում լույս է տեսել Հակոբոս Տաշչյանի «Արշակունի դրամներ» աշխատությունը, որտեղ, ըստ դրամների և գրավոր աղբյուրների, ներկայացվել են նաև հայ-պարթևական առնչությունները։ 1923–1936 թվականներին Ժակ դը Մորգանի հրատարակած «Արևելքի երկրների կատալոգում» ներկայացված են նաև Ծոփքի Երվանդունիների և Մեծ Հայքի Արտաշիսյանների դրամները։ Կովկասագետ Եվգենի Պախոմովի 9-հատորանոց աշխատությունում (1926–1966 թվականներ) մանրամասն ներկայացված է Այսրկովկասում հայտնաբերված գանձերի և դրամների ցուցակը։ Կարապետ Բասմաջյանը «Հայկական ընդհանուր դրամագիտություն և Հայաստանի վերաբերյալ դրամներ» (1936 թվական) ուսումնասիրությամբ առաջին անգամ ամփոփ քննության է առել հայկական դրամները։
1921 թվականից դրամներ են հավաքում և ուսումնասիրում Հայաստանի պատմության պետական թանգարանում, իսկ 1940-ական թվականներին հիմնվել է դրամագիտության բաժինը, որտեղ կենտրոնացվել են տարբեր երկրների դրամներ՝ սկսած մ.թ.ա. V դարից։ Այստեղ ուսումնասիրվել են հայկական բոլոր, ինչպես և Հայաստանի պատմությանն առնչվող տարբեր երկրների դրամախմբերը՝ հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը։ Բաժինն զբաղվում է դրամների հայտնաբերման, դասակարգման, դրամաշրջանառության, հայկական մեդալների, թղթադրամների ուսումնասիրության և այլ խնդիրներով։ Սփյուռքահայ դրամագետ Զարեհ Պտուկյանի աշխատությունները նվիրված են առավելապես Կիլիկյան Հայաստանի, Արտաշիսյան, հռոմեական դրամների ուսումնասիրությանը։ 2007 թվականին Հայկական հանրագիտարանի հրատարակած «Սուրբ Հայաստան» կատալոգում դրամագետ Արմինե Զոհրաբյանը ներկայացրել է VII– XIV դարերի Հայաստանի դրամական շրջանառությունը և Կիլիկիայի հայկական դրամները։ Հին և միջնադարյան դրամներին նվիրված երկեր են հրատարակել Խաչիկ Մուշեղյանը, Պերճ Կարապետյանը, Պերճ Սապպաղյանը, Տիգրան Կույումուջյանը, Մեսրոպ Աբգարյանցը, Ռուբեն Վարդանյանը, Մկրտիչ Զարդարյանը և ուրիշներ։
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b2/LANGLOIS%281861%29_p079_Monnate%2C_Leon_II._roi_armenien_de_la_Cilicien_%281185-1219%29.jpg/220px-LANGLOIS%281861%29_p079_Monnate%2C_Leon_II._roi_armenien_de_la_Cilicien_%281185-1219%29.jpg)
1975 թվականին Եղիա Ներսիսյանի ջանքերով Լոս Անջելեսում հիմնադրվել է Հայկական դրամագիտական ընկերությունը, որը հրատարակում է «Հայ դրամագիտական հանդեսը» (տարեկան 4 համար՝ հայերեն և անգլերեն), ինչպես նաև առանձին մենագրություններ ու ժողովածուներ։
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 3, էջ 450)։ ![]() |