Մարիա I (Պորտուգալիայի թագուհի)
Մարիա I | |
---|---|
Ծնվել է՝ | դեկտեմբերի 17, 1734[1][2][3][…] |
Ծննդավայր | Լիսաբոն, Պորտուգալիա |
Մահացել է՝ | մարտի 20, 1816[1][2][3][…] (81 տարեկան) |
Վախճանի վայր | Ռիո դե Ժանեյրո, United Kingdom of Portugal, and of Brazil, and the Algarves |
Estrela Basilica | |
Երկիր | Պորտուգալիայի թագավորություն |
Տոհմ | Dynasty of Braganza? |
կառավարիչ | |
Հայր | José I of Portugal? |
Մայր | Mariana Victoria of Spain? |
Երեխաներ | Infante José, Prince of Brazil?, Q106259119?, Q106259273?, Ժուան VI Պորտուգալացի և Infanta Mariana Vitória of Portugal? |
Հավատք | Հռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի |
Պարգևներ | |
Ստորագրություն |
Մարիա I (ամբողջական անունը պորտ.՝ Maria Francisca Isabel Josefa Antónia Gertrudes Rita Joana de Bragança դեկտեմբերի 17, 1734[1][2][3][…], Լիսաբոն, Պորտուգալիա - մարտի 20, 1816[1][2][3][…], Ռիո դե Ժանեյրո, United Kingdom of Portugal, and of Brazil, and the Algarves) — Պորտուգալիայի թագուհին (1777—1816): Հայտնի է որպես Մարիա Բարեպաշտ ( Պորտուգալիայում) կամ Մարիա Խելահեղ (Բրազիլիայում), Պորտուգալիայի առաջին կառավարող թագուհին։
Ժոզե I-ի և նրա կնոջ Մարիաննա Վիկտորիայի չորս աղջիկներից ավագը։
Ընտանիքը և երեխաները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1760 թվականի հունիսին Մարիան ամուսնացավ իր հոր կրտսեր եղբոր՝ Դոն Պեդրոյի հետ (1717—1786), ով նրա գահ բարձրանալուց հետո ինքնաբերաբար դարձավ իշխող ամուսին-թագավոր Պեդրո III :
Երեխաները։
- Ժոզե (1761—1788), 1777 թվականին ամուսնացել է իր մոր կրտսեր քրոջ ՝արքայադուստր Բենեդիկտա Պորտուգալացու հետ (1746—1829). Ամուսնությունը անժառանգ եղավ։
- Ժուան Ֆրանցիսկո (1763),
- Մարիա Իզաբելա (1766—1777),
- Ժուան VI (1767—1826), Պորտուգալիայի թագավոր (1816—1826),
- Մարիաննա (1768—1788),
- Մարիա Կլեմենտինա (1774—1776):
Կառավարումը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1777 թվականի փետրվարին՝ հոր մահից հետո, Մարիան իր ամուսնու՝ գահակից-թագավոր Պեդրո III-ի հետ հռչակվեց Պորտուգալիայի թագուհի։ Թագուհու առաջին գործը եղավ պաշտոնից ազատել վարչապետ մարկիզ դե Պոմբալին, ով իր հոր օրոք մեծ իշխանություն էր ձեռք բերել։
1777 թվականի հոկտեմբերի 1-ին Լա-Գրանհա պալատում Մարիա I-ը ստորագրեց նոր խաղաղության պայմանագիր՝ վերջ դնելով 1776—1777 թվականների իսպանա-պորտուգալական պատերազմին։
Նրա կառավարման տարիների նշանակալի իրադարձություններից էր Պորտուգալիայի անդամակցությունը Ռազմական չեզոքությանը 1782 թվականի հուլիսից և Ավստրիայի կողմից 1781 թվականին Մապուտու ծովածոցի զիջումը Պորտուգալիային։
1786 թվականին,ամուսնու մահից հետո թագուհու հոգեկան առողջությունը նկատելիորեն վատթարացավ:Մարիան բարոյապես ու հոգեպես ջախջախված էր և արգելեց պալատում ցանկացած զվարճանք։ Պետական բոլոր հրապարակային միջոցառումները ստացան կրոնական ծիսակատությունների ձև։ Մի ծիսական արարողակարգից հետո նրան տարան իր հարկաբաժին ծանր զառանցանքի վիճակում:Նրա վիճակը ավելի վատացավ 1788 թվականին ավագ որդու և 1791 թվականին իր խոստովանահոր մահից հետո։
Կրոնական մոլուցքը և մելամաղձոտությունը նրան դարձրին անընդունակ թագավորական պարտականությունները կատարելու մեջ,իսկ 1792 թվականի փետրվարին Մարիան ճանաչվեց անմեղսունակ։ Նրան բուժել է Ֆրենսիս Ուիլլիսը,այն նույն բժիշկը,ով բուժել էր Գեորգ III-ին։ Ուիլլիսը ցանկանում էր նրան իր հետ տանել Անգլիա, բայց այդ գաղափարը մերժվեց պորտուգալական պալատի կողմից։ Կենդանի մնացած երկրորդ տղան Ժուան-ը նրա անունից իր վրա վերցրեց երկրի կառավարումը, թեպետ օրինական կերպով նա խնամակալ-գահապահ արքայազնի տիտղոսը ստացավ 1799 թվականին։
Երբ 1794 թվականին դե Աջուդի Պալատը այրվեց, արքունիքը ստիպված էր տեղափոխվել Քելուշ,որտեղ թագուհին օրուգիշեր պառկած էր իր հարկաբաժնում:Պալատականները և այցելուները բողոքում էին հոգեպես հիվանդ թագուհու գոռոցներից,որոնց արձագանքները տարածվում էին պալատով մեկ։
Նապոլեոնյան պատերազմներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1807 թվականին, երբ Պորտուգալիան մերժեց միանալու Մեծ Բրիտանիայի կողմից մայրցամաքային շրջափակմանը, այն դարձավ առանց այն էլ ոչ հեշտ իսպանա-պորտուգալական հարաբերությունների վերջին կաթիլը։ Իսպանիան, լինելով Ֆրանսիայի իշխանության ներքո, ներխուժեց Պորտուգալիա գեներալ Ժյունոյի գլխավորությամբ։ Բրիտանական կառավարության պահանջով թագավորական ընտանիքը փախավ Բրազիլիա, ուր Ռիո-դե-Ժանեյրոյում տարագրության մեջ ձևավորեցին արքունիքը։ Դեկտեմբերի 23ին Ժյունոն պաշտոնապես դարձավ Պորտուգալիայի բանակի գլխավոր հրամանատարը։ 1808 թվականի փետրվարի 1-ին Նապոլեոնը նրան նշանակեց Պորտուգալիայի գեներալ-նահանգապետ՝ փաստացի Ժյունոյին դարձնելով ֆրանսիական կայսրության նոր վասալական տարածքի կառավարիչը։
1808 թվականանի օգոստոսի 1-ին բրիտանական գեներալ Արթուր Վելինգտոնը բրիտանական բանակը ափ իջեցրեց Ֆիգեյրա-դա Ֆոշ քաղաքում և սկսեց Պատերազմ Պիրենեյան թերակղզում։ Ֆրանսիական բանակը փորձեց կտրել անգլիացիների ճանապարհը, սակայն Ֆրանսիական բանակը պարտություն կրեց Ռոլիսի մոտ (օգոստոսի 17-ին) և Վիմեյրայի մոտ (օգոստոսի 21-ին)։ 1808 թվականի օգոստոսի 30-ին Սինտրայում ստորագրվեց համաձայնագիր՝ առանց Պորտուգալիայի ներկայացուցիչների ներկայության[4]։
1808 թվականի սեպտեմբերի 25-ին գեներալ Ջոն Մուրը նշանակվեց Պորտուգալիայի անգլիական էքսպեդիցիոն կորպուսի հրմանատար(շուրջ 35 հազար մարդ)։ 1809 թվականի հունվարի 16-ին անգլիացիները Լա-Կորունյեի մոտ ջախջախվեցին, իսկ Ջոն Մուրը զոհվեց։
1815 թվականին խնամակալի, ժամանակավոր գահապահի կառավարությունը Բրազիլիային շնորհեց թագավորության կարգավիճակ, իսկ Մարիան հռչակվեց Պորտուգալիայի և Բրազիլիայի թագուհի։ Երբ Նապոլեոնը 1815 թվականին վերջնականապես պարտվեց, Մարիան և նրա ընտանիքը մնացին Բրազիլիայում։ Այտեղ էլ Մարինա մահացավ 1816 թվականի մարտի 20-ին։ Թաղված է Լիսաբոնում Բազիլիկա-դա-Էշտրեայում։
Նրա խնամակալ-գահապահ որդին՝ Ժուան VIը, պաշտոնապես դարձավ թագավոր։
Ծագումնաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Lundy D. R. The Peerage
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ Сарайва Жозе Эрману (2007). «Вторжение французской армии». LibKing. Весь мир. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ հունիսի 8-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մարիա I (Պորտուգալիայի թագուհի)» հոդվածին։ |
|