Jump to content

Սիլվիա Էրլ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սիլվիա Էրլ
Դիմանկար
Ծնվել էօգոստոսի 30, 1935(1935-08-30)[1] (88 տարեկան)
ԾննդավայրGibbstown, Greenwich Township, Գոլստեր շրջան, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ
Քաղաքացիություն ԱՄՆ
Մայրենի լեզուչինարեն
ԿրթությունԴյուքի համալսարան (1967)[2] և Ֆլորիդայի նահանգային համալսարան
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր
Մասնագիտությունծովային կենսաբան, օվկիանոսագետ, ճանապարհորդ հետազոտող, բուսաբան և կենսաբան
ԱշխատավայրԿալիֆոռնիայի համալսարան, Բերքլի
Պարգևներ և
մրցանակներ
ԱնդամությունSociety of Woman Geographers?
 Sylvia Earle Վիքիպահեստում

Սիլվիա Էլիս Էրլ (անգլ.՝ Sylvia Alice Earle, օգոստոսի 30, 1935(1935-08-30)[1], Gibbstown, Greenwich Township, Գոլստեր շրջան, Նյու Ջերսի, ԱՄՆ), ամերիկացի ծովային կենսաբան, օվկիանոսագետ, հետազոտող, հեղինակ և դասախոս։ Նա 1998 թվականից հանդիսանում է National Geographic Explorer at Large-ի (նախկին Explorer in Residence) հետազոտող[18][19]։ Էրլը ԱՄՆ-ի Օվկիանոսների և մթնոլորտի ազգային վարչության առաջին կին գլխավոր գիտնականն է եղել[19] և Time Magazine-ի կողմից ճանաչվել է որպես մոլորակի առաջին հերոս 1998 թվականին[18]։

«Օվկիանոսի երեցները» խմբի անդամ է, որը նվիրված է օվկիանոսի և նրա վայրի բնության պաշտպանությանը[20]։

Էրլը մեծ հանրայնություն է ձեռք բերել, երբ նա նկարահանվել է Նեթֆլիքսի «Ծովահենություն» (2021) ֆիլմում, այն բրիտանացի կինոռեժիսոր Ալի Թաբրիզիի վավերագրական ֆիլմն է[21][22]։

Էրլը սնվում է բուսակերների դիետայով[23]։ Նա նկարագրում է գիշատիչ ձկների քիմիական կուտակումը, խոշոր ձկների պոպուլյացիայի 90%-ով սպառումը և իր սննդային որոշման մեջ նշում է օվկիանոսների առողջությունը։ Նաև նա նկարագրում է ծովամթերքի արդյունաբերությունը որպես «գործարանային նավեր, որոնք հավաքում են ձուկը և մնացած ամեն ինչ իրենց ճանապարհին։ Դա նման է բուլդոզերների օգտագործմանը երգեցիկ թռչուններին սպանության համար…»[24]։

Կալիֆոռնիայում Good Food Conference-ի քննարկման ժամանակ Էրլը նախազգուշացրել է ձկան պաշարների անհետացման մասին և որ թեև ափամերձ մարդկանց սննդակարգը դարեր շարունակ ներառել է ծովամթերք, առևտրային ձկնորսությունն այլևս իմաստ չունի։ Որպես լուծում, նա խրախուսում է անցումը բույսերի վրա հիմնված դիետաներին[25]։

Վաղ կյանք և կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էրլը ծնվել է 1935 թվականին Գրինվիչ Թաունշիփի Գիբսթաուն հատվածում՝ (Գլոսթեր շրջան, Նյու Ջերսի) Էլիս Ֆրեյս (Ռիչի) Էրլի և Լյուիս Ռիդ Էրլի ընտանիքում։ Նրա երկու ծնողներն էլ ոգևորված են եղել և աջակցել են իրենց դստեր վաղ հետաքրքրությունները բնական աշխարհում[26]։ Էրլի մանկության տարիներին ընտանիքը տեղափոխվել է Ֆլորիդայի արևմտյան ափին գտնվող Դանեդին[27][28]։ Էրլը ստացել է դոցենտի կոչում Սանկտ Պետերբուրգի կրտսեր քոլեջում (1952), գիտության բակալավրի աստիճան Ֆլորիդայի պետական համալսարանից (1955), գիտության մագիստրոսի կոչում (1956) և ֆիկոլոգիայի դոկտորի աստիճան (1966) Դյուկի համալսարանից։

Սիլվիա Էրլի կյանքի աշխատանքը ձևավորվել է անմիջապես Ռեյչել Կարսոնի կողմից, ում տաղանդի մասին նա պատմում է Քարսոնի 1951 թվականի բեսթսելլերի 2018 թվականի հրատարակության ներածությունում՝ «Ծովը մեր շուրջը»։

«Ինձ համար ամենաուշագրավն այն է, ինչ նա պատկերացնում էր։ Նրա գրվածքներն այնքան զգայուն են ձկների, թռչունների և այլ կենդանիների զգացմունքների նկատմամբ, որ նա կարող էր իրեն դնել նրանց տեղը՝ օդով կամ ջրով սահելով՝ սահելով օվկիանոսի մակերեսի վրայով և հատակով։ Նա փոխանցել է այն զգացումը, որ նա կենդանի օվկիանոս է…»[29][30]։

TEKTITE-II-ի ողջ կանանց թիմը՝ Էրլի գլխավորությամբ, վերապատրաստման դասընթացներում

Կարիերա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էրլը Ռեդքլիֆի ինստիտուտի գիտնական է եղել (1967–1969): Էրլը Հարվարդի համալսարանի գիտաշխատող է եղել (1967–1981): 1966 թվականին Էրլը մեկ տարի անցկացրել է որպես գիտաշխատող Հարվարդում, այնուհետև վերադարձել Ֆլորիդա որպես Քեյփ Հեյզ ծովային լաբորատորիայի ռեզիդենտ տնօրեն[31]։

Էրլը Բերքլիի համալսարանի գիտաշխատող է եղել (1969–1981): 1969 թվականին նա դիմել է միանալու Tektite Project-ին, որը Վիրջինյան կղզիների ափերի մոտ ծովի մակերևույթից հիսուն ոտնաչափ ցածր է, որը գիտնականներին թույլ է տալիս մինչև մի քանի շաբաթ ապրել սուզվելով իրենց ուսումնասիրության տարածքում։ Թեև նա ավելի քան 1000 հետազոտական ժամ է անցկացրել ջրի տակ՝ Էրլին մերժել են ծրագրից։ Հաջորդ տարի նա ընտրվել է գլխավորելու Տեքտիտե II-ում ջրային ավիաուղիների առաջին անգամ ստեղծված կանանց ամբողջական թիմը[32]։

Էրլը Կալիֆոռնիայի Գիտությունների ակադեմիայի ֆիկոլոգիայի համադիրն է (1979–1986): 1979 թվականին նա բաց օվկիանոսում JIM կոստյումով սուզվել է Օահուի մոտ գտնվող օվկիանոսի հատակը։ Նա սահմանել է սուզման կանանց ռեկորդը՝ 381 մետր, որը դեռ պահպանվում է մինչ օրս[18][33][34]։ 1979 թվականին նա նաև սկսել է իր պաշտոնավարությունը որպես Կալիֆոռնիայի գիտությունների ակադեմիայի ֆիկոլոգիայի կուրատոր, որտեղ նա ծառայել է մինչև 1986 թվականը[31]։

1980-1984 թվականներին նա աշխատել է Օվկիանոսների և մթնոլորտի ազգային խորհրդատվական կոմիտեում։

Էրլը նմուշներ է ցուցադրում ջրային ավիացիներին Տեկտիտե բնակավայրի ներսում, 1970 թվական

1982 թվականին նա և հետագայում իր ամուսինը՝ Գրեհեմ Հոքսը ինժեներ և սուզվող սարքերի դիզայներ, հիմնել են Deep Ocean Engineering-ը՝ նախագծելու, շահագործելու, աջակցելու և պիլոտային և ռոբոտացված ստորջրյա համակարգերի վերաբերյալ[35]։ 1985 թվականին Deep Ocean Engineering թիմը նախագծել և կառուցել է Deep Rover հետազոտական սուզանավը, որն աշխատում է մինչև 1000 մետր խորության վրա[36][37]։ Մինչև 1986 թվականը Deep Rover-ը փորձարկվել է և Էրլը միացել է թիմին, որը նավավարել է Բահամյան կղզիների Լի Սթոքինգ կղզու մոտ[36]։

Էրլը լքել է ընկերությունը 1990 թվականին՝ որպես գլխավոր գիտնական Ազգային օվկիանոսային և մթնոլորտային վարչությունում աշխատելու համար, որտեղ նա մնացել է մինչև 1992 թվականը։ Նա առաջին կինն է եղել, որը զբաղեցրել է այդ պաշտոնը։ Այս պաշտոնի ընթացքում, հաշվի առնելով նավթի արտահոսքի ազդեցության վերաբերյալ իր փորձը՝ Էրլին կոչ է արվել ղեկավարել մի քանի հետազոտական ուղևորություններ Պարսից ծոցի պատերազմի ժամանակ 1991 թվականին՝ Իրաքի կողմից Քուվեյթի նավթահորերի ոչնչացման հետևանքով շրջակա միջավայրի վնասը պարզելու համար[26]։

1992 թվականին Էրլը հիմնադրել է Deep Ocean Exploration and Research-ը (DOER Marine)՝ ծովային ճարտարագիտության հետագա առաջխաղացման համար։ Ընկերությունը, որն այժմ ղեկավարում է Էրլի դուստրը՝ Էլիզաբեթը նախագծում, կառուցում և շահագործում է օվկիանոսային միջավայրերի համար սարքավորումներ[38][39]։

1998 թվականին Էրլը ստացել է National Geographic Explorer-ի տիտղոսը Residence-ում և այժմ կրում է «Explorer at Large» տիտղոսը։ Նրան երբեմն անվանում են «Ձերդ խորություն»[18][40] կամ «Թառափի գեներալ»[19]։

1998-ից 2002 թվականներին նա ղեկավարել է Sustainable Seas Expeditions-ը, որը հնգամյա ծրագիր է, որը հովանավորվում է National Geographic Society-ի կողմից և ֆինանսավորվում է Ռիչարդ և Ռոդա Գոլդման հիմնադրամի կողմից՝ Միացյալ Նահանգների Ազգային ծովային ապաստարանը ուսումնասիրելու համար։ Այս ընթացքում Էրլը եղել է Sustainable Seas Expeditions-ի ղեկավարը, Տեխասի A&M-Corpus Christi-ի Մեքսիկական ծոցի հետազոտությունների ինստիտուտի խորհրդի նախագահ, ինչպես նաև Google Earth-ում օվկիանոսի խորհրդատվական խորհրդի նախագահ։ Նա նաև տրամադրել է DeepWorker 2000 սուզվող սարքը, որն օգտագործվում է ձկների տեսակների քանակականացման համար, ինչպես նաև Stellwagen բանկի Ազգային ծովային արգելավայրում օգտագործվող տիեզերական ռեսուրսների համար[41]։

2001 թվականին Էրլը ստացել է Ազգային պարկերի պահպանության ասոցիացիայի Ռոբին Ուինքսի մրցանակը ազգային պարկերի մասին հանրային ըմբռնումը բարձրացնելու համար[42]։

Նա հիմնադրել է Mission Blue-ն (նաև հայտնի է որպես Sylvia Earle Alliance, Deep Search Foundation և Deep Search) 2009 թվականին։

2009 թվականին նա նաև ստացել է մեկ միլիոն դոլար արժողությամբ TED մրցանակը, որը նրան թույլ է տվել շարունակել օվկիանոսների պաշտպանության իր աշխատանքը[34]։

Հաշվի առնելով Exxon Valdez-ի և Mega Borg-ի նավթի արտահոսքի հետ կապված իր նախկին փորձը՝ Էրլին կանչել են խորհրդակցելու 2010 թվականին Մեքսիկական ծոցում Deepwater Horizon աղետի ժամանակ։ Այդ տարվա ընթացքում նա նաև 14 րոպեանոց ելույթ է ունեցել 3500 պատվիրակների և ՄԱԿ-ի դեսպանների առջև Հաագայում ՄԱԿ-ի միջազգային մոդել համաժողովում։

Նախագահ Բարաք Օբաման զրուցում է դոկտոր Սիլվիա Էրլի հետ Միդվեյ Ատոլ կատարած այցի ժամանակ՝ 2016 թվականի սեպտեմբերի 1-ին: Դոկտոր Էրլը նախագահին ցույց է տալիս կապույտ ձկների նոր հայտնաբերված տեսակի լուսանկարը, որը ծնվել է Միդվեյի ջրերում:

2012 թվականի հուլիսին Էրլը գլխավորել է արշավախումբը դեպի NOAA-ի Aquarius ստորջրյա լաբորատորիա, որը գտնվում է Ֆլորիդայի Քի Լարգոյի մոտ։ Արշավախումբը, որը կոչվում էր «Տոնում ենք ծովի տակ ապրելու 50-ամյակը», ոգեկոչում էր Ժակ Կուստոյի Conshelf I նախագծի հիսունամյակը և ուսումնասիրում կորալային խութերը և օվկիանոսի առողջությունը։ Մարկ Պատերսոնը Էրլի հետ միասին գլխավորել է արշավախումբը։ Նրանց ջրագնացների թիմը ներառել է նաև ստորջրյա կինոռեժիսոր ԴիՋեյ Ռոլերին և օվկիանոսագետ Դեյլ Սթոքսին[43][44]։

2012 թվականի սեպտեմբերի 17-ից սկսվող շաբաթում Էրլը հանդես է եկել «Շերմանի ծովածոց» ամենօրյա մուլտֆիլմում՝ «Aquarius» ստորջրյա լաբորատորիայի փակման հարցը քննարկելու համար[45]։

2013 թվականի մայիսին ԱՄՆ 2013 թվականի Գիտության դափնեկիրների ակտը (HR 1891, 113-րդ Կոնգրես) ներկայացվել է Կոնգրեսին։ Մեկնաբաններից մեկը Էրլին ցուցակագրել է որպես գիտության դափնեկիր պաշտոնի հավանական թեկնածու, եթե ակտն ընդունվի[46]։

2018 թվականի հունվարին Սիեթլի ակվարիումը շնորհել է իր անդրանիկ կյանքի նվաճումների մրցանակը Էրլին և նրա պատվին վերանվանվել Սիեթլի ակվարիումի մեդալը[47]։ Ակվարիումի առաջին Կյանքի նվաճումների մրցանակը շնորհվել է Էրլին[48]։

Mission Blue-ում իր աշխատանքին զուգահեռ նա նաև ծառայել է մի քանի խորհուրդներում, այդ թվում՝ Ծովային պահպանության ինստիտուտում[49]։

TED-ի աջակցությամբ նա գործարկել է Mission Blue-ն, որի նպատակն է ստեղծել ծովային պահպանվող տարածքներ (կոչվում են «Հույսի կետեր») ամբողջ աշխարհում[50]։ Mission Blue-ի տեսլականն է հասնել օվկիանոսի 30% պաշտպանությանը մինչև 2030 թվականը և ավելի քան երկու հարյուր կազմակերպություններ աջակցել են նրանց այս առաքելության մեջ մինչ օրս (2019)[51]։ Այս աջակիցները տատանվում են խոշոր, համաշխարհային ընկերություններից մինչև փոքր՝ պատվիրված հետազոտական թիմեր։

Mission Blue-ի և նրա գործընկերների հետ Էրլը ղեկավարել է արշավախմբեր դեպի Հույսի կետեր ամբողջ աշխարհում[52]։ Կազմակերպությունը շարունակել է զարգանալ Էրլի աշխատանքով և նրա թիմի օգնությամբ։ 2020 թվականի դրությամբ Mission Blue-ն ստեղծել է 122 Հույսի կետեր ամբողջ աշխարհում[53]։ Անցյալ արշավախմբերը ներառում են Կուբան 2009 թվականին[54], Բելիզը 2010 թվականի հունվարին[55], Գալապագոս կղզիները 2010 թվականի ապրիլին[56], Կոստա Ռիկան և Կենտրոնական Ամերիկայի գլխամասը 2014 թվականի սկզբին[57] և Հարավային Աֆրիկայի ափը՝ 2014 թվականի վերջին[58]։ Աշխարհագրական տեղեկատվության StoryMaps-ի շարքը հասանելի է ESRI-ի ArcGIS-ի միջոցով, որը մանրամասնորեն ներկայացնում է Mission Blue հույսի կետերի օրինակներն ամբողջ աշխարհում, այդ թվում՝ 1 Տրիբուգա Գուլֆի հույսի կետ, 2 փոքրիկ Կայմանյան երկու հույսի կետ և 3 Գալապագոսյան ազգային պարկի հետազոտումը[59]։ 2014 թվականի օգոստոսին թողարկվել էNetflix-ի բացառիկ վավերագրական ֆիլմը՝ «Կապույտ առաքելություն» վերնագրով[60]։ Այն կենտրոնանում է Էրլի կյանքի և կարիերայի վրա՝ որպես նրա Mission Blue արշավ ստեղծելու ծովային պահպանվող տարածքների գլոբալ ցանց[61]։

2016 թվականին Էրլը հայտնվել է «Պլանկտոնները կառավարում են աշխարհը» ֆիլմում, որը համընկել էՍպունգ Բոբի ֆիլմի հետ: Ֆիլմը ցուցադրվել է Սանտա Բարբարայի Արլինգթոն թատրոնում[62]։

2019 թվականի «Կալիֆոռնիայի ծովային լեռները Սիլվիա Էրլի նորագույն «հույսի կետերն են»» հոդվածում, որը ներկայացված է Hakai ամսագրում՝ «Հույսի կետերը» նկարագրվում են որպես «օվկիանոսի առողջության համար կարևոր տարածքներ՝ ցանկացած պատճառներով՝ տեսակների առատություն կամ բազմազանություն, եզակի բնակավայր կամ էկոհամակարգ կամ համայնքի համար նշանակալի մշակութային կամ տնտեսական արժեք»։ Ծովային լեռները նկարագրվում են նաև որպես հանքարդյունաբերական ընկերությունների համար ստորջրյա թանկարժեք մետաղներ փնտրող ուղղություններ[63]։

2020 թվականի հունվարին Aurora Expeditions-ը հայտարարել է, որ իրենց երկրորդ նավը կոչվելու է «The Sylvia Earle»՝ ծովային կենսաբանի անունով[64]։

Էրլը 30X30 շարժման կողմնակիցներից մեկն է, որի նպատակն է պաշտպանել ծովային ջրերի 30%-ը մինչև 2030 թվականը, ինչը զգալի աճ կլինի ընդամենը 6%-ից (2021 թվականի դրությամբ)[65]։

Նա աջակցում է էկոցիդի հանցագործության ներդրմանը Միջազգային քրեական դատարան՝ հայտարարելով, որ «Կա իրական գործ հարուցելու կարիք միջազգային քրեական դատարանում էկոցիդի ճանաչման իրավունքը ցեղասպանության հետ մեկտեղ։ Մեր գոյությունը եզրի վրա է»[66]։

Ձեռքբերումներ և մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1970՝ ԱՄՆ ներքին գործերի նախարարության պահպանության ծառայության մրցանակ և Los Angeles Times-ի տարվա կին[67]
  • 1976՝ NOGI մրցանակ գիտության համար[68]
  • 1980՝ Explorers Club Lowell Thomas մրցանակ[67]
  • 1981՝ Նիդեռլանդների արքայազնի կողմից ձեռնադրվել է որպես Ոսկե տապանի շքանշանի ասպետ[69]
  • 1986` սահմանել է կանանց ռեկորդը մենասուզման խորության համար և ընդհանուր ռեկորդը հավասարել է Գրեհեմ Հոքսի հետ[35][70]
  • 1990՝ Կին աշխարհագրագետների միության ոսկե մեդալ[71]
  • 1991՝ Ամերիկյան ակադեմիայի նվաճումների ոսկե ափսե մրցանակ[72]
  • 1996՝ Լինդբերգի հիմնադրամի մրցանակ[73], Հետախույզների ակումբի մեդալ[67] և Զոնտա միջազգային պատվավոր անդամ[74]
  • 1997՝ SeaKeeper մրցանակ The International SeaKeepers Society-ի կողմից[75]
  • 1998՝ ՄԱԿ-ի գլոբալ 500 դափնեկիր[76] և Վայրի բնության ազգային ֆեդերացիայի տարվա պահապան[77]
  • 2000՝ Կանանց ազգային փառքի սրահ[78], Կոնգրեսի գրադարանի կենդանի լեգենդ[79], Կանանց սուզորդների փառքի սրահ[80]
  • 2001՝ Ռոբին Ուինքս մրցանակ ազգային պարկերի մասին հանրային ըմբռնման բարելավման համար[81]
  • 2004՝ International Banksia մրցանակ[82], Ռիչարդ Հոփերի օրվա հուշամեդալ Ֆիլադելֆիայի Գիտությունների ակադեմիայից և Բարնարդ քոլեջի մեդալ[83]
  • 2005՝ Ջոն Պ՝ ՄակԳովերնի գիտության և հասարակության մրցանակ Սիգմա Քսիից[84]
  • 2009՝ Artiglio մրցանակ (Premio Artiglio 2009)[85] և TED մրցանակ[86]
  • 2009՝ Ազգային Օդուբոն ընկերության հեղինակավոր Ռեյչել Քարսոն մրցանակը, առաջնակարգ մրցանակ, որը մեծարում է ականավոր ամերիկացի կին բնապահպաններին։
  • 2010՝ Ռոյ Չապմեն Էնդրյուսի անվանի հետազոտող մրցանակը Ռոյ Չապմեն Էնդրյուսի ընկերության կողմից Բելոյթում, Վաշինգտոն[87]։
  • 2010՝ Կարլ Սագանի մրցանակ գիտության հանրային ըմբռնման համար
  • 2011՝ Սմիթ քոլեջի պատվավոր դոկտորի կոչում[88] և մեկնարկային ելույթ Ուորեն Ուիլսոն քոլեջում, Պատվո շքանշան Դոմինիկյան Հանրապետությունից[89]
  • 2013՝ Նելսոն Մանդելայի Մետրոպոլիտեն համալսարանի պատվավոր դոկտորի կոչում[90] և Հաբարդի մեդալ՝ National Geographic Society-ի բարձրագույն պարգևը, «հետախուզման, բացահայտման և հետազոտության մեջ առանձնանալու համար»[91]
  • 2014՝ Ուոլթեր Քրոնքայթ մրցանակ[92], ՄԱԿ-ի կյանքի նվաճումների մրցանակ (Երկրի չեմպիոններ)[93], Տարվա գլամուր կին[94] և առաջին կինը, ով նշվել է Explorers Club-ի հարգանքի տուրքի արարողության ժամանակ[95]
  • 2017՝ Ռեյչել Կարսոնի մրցանակ[96], Լյուիս Թոմաս մրցանակ։
  • 2017՝ «Կատարյալ աշխարհ» հիմնադրամի մրցանակ «Տարվա բնապահպան 2017» և «Փխրուն ռնգեղջյուր» մրցանակ
  • 2018՝ Seattle Aquarium Lifetime Achievement մրցանակ[97]
  • 2018՝ Աստուրիայի արքայադուստր Կոնկորդի մրցանակ (Կոնկորդիա)[98]
  • 2018՝ Էդինբուրգի համալսարանի գիտությունների դոկտոր[99]
  • 2020՝ Aurora Expeditions-ը հայտարարել է, որ իրենց արշավային նավը կոչվելու է Sylvia Earle[64]
  • 2023՝ Ստիբից-Վիլսոնի մրցանակ Ամերիկյան Համակարգիչների և ռոբոտաշինության թանգարանից[100]

Հրապարակումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Էրլը հեղինակել է ավելի քան 150 հրապարակումներ[31]։

  • Earle, Sylvia & Al Giddings (1980). Exploring the Deep Frontier: The Adventure of Man in the Sea. National Geographic Society. ISBN 0-87044-343-7.
  • Earle, Sylvia (1996). Sea Change: A Message of the Oceans. Ballantine Books. ISBN 0-449-91065-2.
  • Earle, Sylvia (1999). Dive!: My Adventure in the Deep Frontier. National Geographic Children's Books. ISBN 0-7922-7144-0.
  • Earle, Sylvia (1999). Wild Ocean: America's Parks Under the Sea. National Geographic Society. ISBN 0-7922-7471-7.
  • Earle, Sylvia (2000). Sea Critters. National Geographic Children's Books. ISBN 0-439-28575-5.
  • Ellen, Prager & Earle, Sylvia (2000). The Oceans. McGraw-Hill. ISBN 0-07-138177-5.
  • Earle, Sylvia (2001). Hello, Fish!: Visiting the Coral Reef. National Geographic Children's Books. ISBN 0-7922-6697-8.
  • Earle, Sylvia (2001). National Geographic Atlas of the Ocean: The Deep Frontier. National Geographic. ISBN 0-7922-6426-6.
  • Earle, Sylvia (2003). Jump into Science: Coral Reefs. National Geographic Children's Books. ISBN 0-7922-6953-5.
  • Earle, Sylvia & Linda K. Glover (2008). Ocean: An Illustrated Atlas (National Geographic Atlas). National Geographic. ISBN 978-1-4262-0319-0.
  • Earle, Sylvia (2009). The World Is Blue: How Our Fate and the Ocean's Are One. National Geographic Books. ISBN 978-1-4262-0541-5.
  • Co-author (2011)․ The Protection and Management of the Sargasso Sea: The golden floating rainforest of the Atlantic Ocean՝ Summary Science and Supporting Evidence Case՝ Sargasso Sea Alliance.
  • Earle, Sylvia (2012)․ The Sweet Spot in Time՝ Why the Ocean Matters to Everyone, Everywhere՝ Virginia Quarterly Review, Fall.
  • Earle, Sylvia (2014). Blue Hope: Exploring and Caring for Earth's Magnificent Ocean. National Geographic. ISBN 9781426213953.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Rafferty J. P. Encyclopædia Britannica
  2. ↑ http://www.iswg.org/resources/oral-histories
  3. ↑ Sylvia A. Earle — National Women's Hall of Fame.
  4. ↑ Sylvia Earle imagines ocean "Hope Spots" — TED.
  5. ↑ Sylvia Earle - Living Legends — Library of Congress.
  6. ↑ Library of Congress to Honor "Living Legends" — Library of Congress, 2000.
  7. ↑ Royal Geographical Society Gold Medal Recipients — Royal Geographical Society, 2022.
  8. ↑ Sylvia Earle blir tildelt Rachel Carson-prisen 2017 — Rachel Carson Prize.
  9. ↑ Audubon Announces 2009 Rachel Carson Award Winners — National Audubon Society, 2009.
  10. ↑ 6 Win 2009 Rachel Carson Awards // The Daily Green — 2009.
  11. ↑ Explorers Honored at National Geographic’s 125th Anniversary Gala — National Geographic, 2013.
  12. ↑ http://www.fpa.es/es/premios-princesa-de-asturias/premiados/2018-sylvia-a-earle.html
  13. ↑ https://commencement.miami.edu/about-us/archives/honorary-degree-recipients/index.html
  14. ↑ http://www.iswg.org/awards/past-gold-medal-recipients
  15. ↑ https://www1.villanova.edu/villanova/president/university_events/mendelmedal/pastrecipients/sylvia-earle.html
  16. ↑ https://www.uliege.be/cms/c_9266244/fr/docteurs-honoris-causa-sur-proposition-des-autorites-de-l-uliege
  17. ↑ https://www.kenburnsprize.com/recipient-2024
  18. ↑ 18,0 18,1 18,2 18,3 Rosenblatt, Roger (1998 թ․ հոկտեմբերի 5). «Sylvia Earle: Call Of The Sea». Time. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ դեկտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 «Sylvia Earle, Oceanographer Information, Facts, News, Photos». National Geographic. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ ապրիլի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
  20. ↑ «About Us». Ocean Elders (ամերիկյան անգլերեն). 2016 թ․ դեկտեմբերի 2. Վերցված է 2022 թ․ հունվարի 18-ին.
  21. ↑ «The 7 biggest claims from the Seaspiracy documentary». The Independent (անգլերեն). 2021 թ․ մարտի 31. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  22. ↑ Head, Ally (2021 թ․ ապրիլի 6). «Seaspiracy: 10 facts the doc taught us, & if they're really true». Marie Claire (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  23. ↑ "Sylvia Earle wants you to do unto fish as you would like them to do to you, and eat your veggies". scubazoo.tv. Retrieved 30 June 2022.
  24. ↑ «US oceanographer Dr Sylvia Earle». Financial Times. 2013 թ․ օգոստոսի 9. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ դեկտեմբերի 10-ին. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  25. ↑ «NatGeo Explorer Sylvia Earle Says Clean and Vegan Seafood Could Save Our Oceans». LIVEKINDLY (ամերիկյան անգլերեն). 2018 թ․ սեպտեմբերի 10. Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  26. ↑ 26,0 26,1 Holloway, Marguerite (1992 թ․ ապրիլ). «Fire in Water». Scientific American (անգլերեն). 266 (4): 37–40. Bibcode:1992SciAm.266d..37H. doi:10.1038/scientificamerican0492-37.
  27. ↑ "Sylvia A. Earle". Encyclopedia of World Biography. Detroit: Gale, 1998. Biography in Context. Web. 14 Jan. 2016.
  28. ↑ Legendary ocean scientist to speak at Gulf Coast Community Foundation luncheon, Gulf Coast Community Foundation, December 9, 2019
  29. ↑ «Rachel Carson and Sylvia Earle: The Best Ocean Books?». Rachel Carson Council (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 25-ին.
  30. ↑ Dr Sylvia Earle receives Rachel Carson Award 2017 - Jaeren Coast Hope Spot (անգլերեն), Վերցված է 2024 թ․ փետրվարի 25-ին
  31. ↑ 31,0 31,1 31,2 «Sylvia A. Earle, Ph.D.». Academy of Underwater Arts and Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ նոյեմբերի 20-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 18-ին.
  32. ↑ Collette, BB (1996). «Results of the Tektite Program: Ecology of coral-reef fishes». In: MA Lang, CC Baldwin (Eds.) the Diving for Science ... 1996, "Methods and Techniques of Underwater Research" Proceedings of the American Academy of Underwater Sciences Sixteenth Annual Scientific Diving Symposium, Smithsonian Institution, Washington, DC. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 15. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 14-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  33. ↑ Kesling, Douglas E (2011). «Atmospheric Diving Suits – New Technology May Provide ADS Systems that are Practical and Cost-Effective Tools for Conducting Safe Scientific Diving, Exploration, and Undersea Research». In: Pollock NW, ed. Diving for Science 2011. Proceedings of the American Academy of Underwater Sciences 30th Symposium. Dauphin Island, AL: AAUS. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 15. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 14-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  34. ↑ 34,0 34,1 «Sylvia Earle: My Wish? To Protect Our Oceans». NPR.org (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հուլիսի 8-ին.
  35. ↑ 35,0 35,1 New York Times, "SCIENTIST AT WORK: Graham Hawkes; Racing to the Bottom Of the Deep, Black Sea", William J. Broad, 1993 August 3 (accessed 30 Juli 2012)
  36. ↑ 36,0 36,1 English, JG (1987). «DEEP ROVER submersible operations for science». In: Lang, MA (Ed). Coldwater Diving for Science ... 1987. Proceedings of the American Academy of Underwater Sciences Annual Scientific Diving Symposium 31 October – 1 November 1987 Seattle, Washington, USA. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 16. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 14-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  37. ↑ Griffin, James J; Sharkey, Phillip I (1987). «Design of the next generation of research vessels». In: Lang, MA (Ed). Coldwater Diving for Science ... 1987. Proceedings of the American Academy of Underwater Sciences Annual Scientific Diving Symposium 31 October – 1 November 1987 Seattle, Washington, USA. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 16. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 14-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  38. ↑ «About DOER Marine». DOER Marine. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
  39. ↑ Earle (2009)
  40. ↑ White, Wallace (1989 թ․ հունիսի 26). «Her Deepness». The New Yorker. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 18-ին.
  41. ↑ Auster, Peter J; Lindholm, James (2005). «The Ecology of Fishes on Deep Boulder Reefs in the Western Gulf of Maine (NW Atlantic)». In: Godfrey, JM; Shumway, SE. Diving for Science 2005. Proceedings of the American Academy of Underwater Sciences Symposium on March 10–12, 2005 at the University of Connecticut at Avery Point, Groton, Connecticut. American Academy of Underwater Sciences. Արխիվացված օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 15. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 14-ին.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ unfit URL (link)
  42. ↑ «Awards and Recognition». National Parks Conservation Association (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 19-ին.
  43. ↑ «Celebrating 50 Years of Living Beneath The Sea». University of North Carolina Wilmington. 2012. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հունիսի 2-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 18-ին.
  44. ↑ Rosser, Saul (2012 թ․ հուլիս). «A Personal Perspective on 50 Years of Living Beneath the Sea». National Undersea Research Center. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ հուլիսի 21-ին. Վերցված է 2012 թ․ հուլիսի 18-ին.
  45. ↑ This Week in Comics: What To Read Արխիվացված Սեպտեմբեր 19, 2012 Wayback Machine Daily Ink Retrieved September 18, 2012
  46. ↑ Marlow, Jeffrey (2013 թ․ մայիսի 9). «The Science Laureate of the United States». Wired Magazine. Վերցված է 2013 թ․ սեպտեմբերի 12-ին.
  47. ↑ «Chairman's Dinner 2018: "Creatures in the ocean don't have a choice. We do." - Seattle Aquarium Blog». blog.seattleaquarium.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 20-ին.
  48. ↑ «Chairman's Dinner 2018: "Creatures in the ocean don't have a choice. We do."». Seattle Aquarium. 2018 թ․ փետրվարի 8. Վերցված է 2022 թ․ փետրվարի 28-ին.
  49. ↑ Marine Conservation Institute Արխիվացված Օգոստոս 29, 2012 Wayback Machine
  50. ↑ «Sylvia Earle». TED Prize. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հունվարի 24-ին. Վերցված է 2011 թ․ փետրվարի 12-ին.
  51. ↑ «Our Partners». Mission Blue (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2019 թ․ հուլիսի 24-ին.
  52. ↑ «Mission Blue Expeditions». www.missionblue.org. Sylvia Earle Alliance. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  53. ↑ «Hope Spots».
  54. ↑ «Mission Blue Expeditions > Cuba». www.missionblue.org. 2013 թ․ մարտի 4. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  55. ↑ «Mission Blue Expeditions > Belize». www.missionblue.org. 2013 թ․ մարտի 4. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  56. ↑ «The Mission Blue Voyage». TED. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 5-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
  57. ↑ «Mission Blue Expeditions > Costa Rica». www.missionblue.org. 2015 թ․ հունվարի 10. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  58. ↑ Garling, Brett. «South Africans Unite Around Hope Spots». voices.nationalgeographic.com. National Geographic. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  59. ↑ Community, Story Maps (2020 թ․ օգոստոսի 31). «Mission Blue stories inspire action to explore and protect the ocean». ArcGIS Blog (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  60. ↑ «Mission Blue film». www.missionblue.org. 2014 թ․ օգոստոսի 27. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  61. ↑ «Mission Blue». imdb.com. IMDb. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  62. ↑ Earle, Sylvia (2016 թ․ փետրվարի 4). «Come see "PLANKTON RULES THE WORLD" this Sunday at the Arlington Theater in Santa Barbara at 10 am! Kids - bring your parents, it's a family event! Also available on iTunes. Thanks to Jim Knowlton and Sarah Ettman-Sterner». Facebook (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2021 թ․ սեպտեմբերի 4-ին.
  63. ↑ «California Seamounts Are Sylvia Earle's Newest "Hope Spots"». Hakai Magazine (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  64. ↑ 64,0 64,1 «About Sylvia Earle». 2020 թ․ հունվարի 6.
  65. ↑ haggert (2021 թ․ մարտի 2). «Saving hope: One at-risk ocean hotspot at a time». Canadian Geographic (անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հոկտեմբերի 14-ին.
  66. ↑ «Supporters of Ecocide Law». Stop Ecocide International (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2023 թ․ հունիսի 21-ին.
  67. ↑ 67,0 67,1 67,2 «Sylvia Earle». literati.net. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  68. ↑ «Sylvia A. Earle, Ph.D. - Science - 1976». Academy of Underwater Arts & Sciences. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2016 թ․ ապրիլի 1-ին.
  69. ↑ «Sylvia Earle, Oceanographer». National Geographic Society. Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 13-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
  70. ↑ Burnaby Mail, "Her Deepness drops in and warns of the growing threat to the oceans", Deborah Smith, 2011 November 23 (accessed March 25, 2012)
  71. ↑ «Past Gold Medal Recipients». www.iswg.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  72. ↑ «Sylvia Earle Biography». www.achievement.org. American Academy of Achievement.
  73. ↑ «Sylvia Earle». www.lindberghfoundation.org. Lindbergh Foundation. Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  74. ↑ «Sylvia Alice Earle».
  75. ↑ «Bal de la Mer». www.seakeepers.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  76. ↑ «1998». www.global500.org. Global 500. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  77. ↑ «Sylvia Earle's Excellent Adventure». www.nwf.org. National Wildlife Federation. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  78. ↑ «Sylvia A. Earle – National Women's Hall of Fame». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունվարի 27-ին. Վերցված է 2013 թ․ օգոստոսի 30-ին.
  79. ↑ «Sylvia Earle - Living Legends | Library of Congress». The Library of Congress. Վերցված է 2016 թ․ նոյեմբերի 12-ին.
  80. ↑ «Dr. Sylvia Earle, 2000». Women Divers Hall of Fame. 2015. Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ մարտի 1-ին. Վերցված է 2018 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.
  81. ↑ «Awards and Recognition».
  82. ↑ «2004 Award Winners & Finalists». www.banksiafdn.com. Banksia Foundation. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  83. ↑ «Past Speakers and Medalists». barnard.edu. Barnard College. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  84. ↑ «Sylvia A. Earle». www.sigmaxi.org. Sigma Xi. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  85. ↑ «Edizioni Premio Artiglio». www.artiglio.org. Artiglio. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ փետրվարի 7-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  86. ↑ «2009 Winners». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ դեկտեմբերի 28-ին. Վերցված է 2011 թ․ դեկտեմբերի 16-ին.
  87. ↑ «Sylvia Earle - 2010». Roy Chapman Andrews Society.
  88. ↑ «Sylvia Earle to be 2011 commencement speaker». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ հուլիսի 23-ին. Վերցված է 2011 թ․ մայիսի 15-ին.
  89. ↑ «About Us».
  90. ↑ «Ocean record-breaker to visit NMMU». Port Elizabeth Herald. 2013 թ․ ապրիլի 12. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 14-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 17-ին.
  91. ↑ «In Her Words». nationalgeographic.com. National Geographic. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հունվարի 21-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  92. ↑ Shaw, Martha (2014 թ․ օգոստոսի 7). «Sylvia Earle and Sam Low Win Cronkite Award as Mission Blue Debuts on Martha's Vineyard». ecowatch.com. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  93. ↑ «2014 Laureates». www.unep.org. UNEP. Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հուլիսի 14-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  94. ↑ «Sylvia Earle». www.glamour.com. Glamour. 2014 թ․ նոյեմբերի 5. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  95. ↑ «The Tribute Ceremony in Honor of Sylvia Earle». explorers.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2015 թ․ հունվարի 21-ին.
  96. ↑ Systems, eZ. «Sylvia Earle is the winner of The Rachel Carson Prize 2017 / Prisvinnere / Rachel Carson - Carson». www.rachelcarsonprisen.no. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ նոյեմբերի 7-ին.
  97. ↑ «Chairman's Dinner 2018: "Creatures in the ocean don't have a choice. We do." - Seattle Aquarium Blog». blog.seattleaquarium.org (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ ապրիլի 20-ին.
  98. ↑ «Sylvia A. Earle - Premiados - Premios Princesa de Asturias - Fundación Princesa de Asturias». Fundación Princesa de Asturias (իսպաներեն). Վերցված է 2018 թ․ հունիսի 19-ին.
  99. ↑ «Honorary Graduates in 2018». The University of Edinburgh (անգլերեն). Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 23-ին.
  100. ↑ «Stibitz-Wilson Awards».

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տեսահոլովակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստացված է «https://hy.chped.com/w/index.php?title=Սիլվիա_Էրլ&oldid=10021701» էջից