Քիթ-կոկորդ-ականջաբանություն
Քիթ-կոկորդ-ականջաբանություն, լարինգոօտորինոլոգիա (ԼՕՐ), բժշկական կլինիկական դիսցիպլին, ուսումնասիրում է քթի, կոկորդի (ըմպան, շնչափող), ականջի և դրանց հարակից շրջանների հիվանդությունների առաջացման պատճառները, կանխարգելումն ու բուժումը։ Ընդհանուր քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունից, որպես ինքնուրույն մասնագիտություններ, առանձնացվել են աուդիոլոգիան՝ ուսմունք լսողության մասին, ուսումնասիրում է խլության և թույլ լսողության պատճառները, կանխարգելումը, բուժումը, շտկումն ու փոխհատուցումը։
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/3/34/Illu_nose_nasal_cavities.jpg/200px-Illu_nose_nasal_cavities.jpg)
Ֆոնիատրիան զբաղվում է ձայնառաջացման ֆիզիոլոգիայի և ախտաբանության, ինչպես նաև ձայնի խանգարումների կանխարգելման ու բուժման հարցերով։ Օտիատրիան ուսումնասիրում է ականջի հիվանդությունները, դրանց կանխարգելումն ու բուժումը։ Քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը ընդհանուր վիրաբուժությունից առանձնացել և որպես ինքնուրույն դիսցիպլին ձևավորվել է 20-րդ դարի կեսին, չնայած քիթ-կոկորդ-ականջաբանության առանձին հարցեր մշակվել են դեռևս հին Հնդկաստանում, Հին Հունաստանում։ Միջնադարի հայ խոշորագույն բժիշկ Ամիրդովլաթ Ամասիացու աշխատություններում 15 գլուխ նվիրված է քիթ–կոկորդ–ականջի հիվանդություններին։
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/1/16/Throat_Diagram.png/150px-Throat_Diagram.png)
Քիթ-կոկորդ-ականջաբանության զարգացման համար կարևոր դեր է ունեցել ականջի բժիշկների Վիեննայի դպրոցը (հիմնադրել և ղեկավարել է Ա․ Պուիցերը)։ 19-րդ դարում լույս տեսան քիթ-կոկորդ-ականջաբանությանը վերաբերող առաջին աշխատությունները։ Ռուսաստանում ականջի, քթի և կոկորդի անատոմիայի և դրանց վնասվածքաբանության հարցերը մշակել են Պ․ Զագորսկին, Ե․ Մուխինը և Ն․ Պիրոգովը, իսկ քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ձևավորմանը նպաստել են Դ․ Կոշլակովի, Ի․ Նասիլովի և այլոց աշխատանքները։ 1893 թվականին քիթ-կոկորդ-ականջաբանության դպրոցի հիմնադիր Ն․ Սիմանովսկին Պետերբուրգի ռազմաբժշկական ակադեմիային կից հիմնել է քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ամբիոն և կլինիկա։ ԽՍՀՄ բժշկական բուհերում 1922 թվականից քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը դարձել է պարտադիր դասավանդման առարկա։ Ձևավորվեցին քիթ-կոկորդ-ականջաբանության խոշոր դպրոցներ (Լենինգրադում, Մոսկվայում, Կիևում և այլն)։ Ժամանակակից քիթ-կոկորդ-ականջաբանության խնդիրներն են քթի, կոկորդի և ականջի պրոֆեսիոնալ, ուռուցքային հիվանդությունների ուսումնասիրությունը, պայքարը ականջի հիվանդությունների բարդությունների (թույլ լսողություն, խլություն, խուլհամրություն) դեմ։
![](http://chped.net/https/upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/93/Ear-anatomy.svg/200px-Ear-anatomy.svg.png)
Կատարելագործվել են վիրաբուժական բազմաթիվ մեթոդներ։ Օտոսկլերոզի վիրահատական բուժման մեթոդի մշակման համար լենինյան մրցանակի են արժանացել (1964 թվականին) Ա․ Կոլոմիյչենկոն, Ն․ Պրեոբրաժենսկին, Կ․ Իփլովը, Ա․ Խեչինաշվիլին և Ֆ․ Նիկիտինան։ Քիթ-կոկորդ-ականջաբանության հարցերը լուսաբանվում են «Վեստնիկ օտորինոլարինգոլոգիի» (ռուս.՝ «Вестник оториноларинго-логии», 1936 թվականից), «Ժուռնալ ուշնիխ, նոսովիխ ի գոռլովիխ բուեզնեյ» (ռուս.՝ «Журнал ушных, носовых и горловых болезней», 1924 թվականից) և արտասահմանյան «Ակտա օտոլարինգոլոգիա» («Acta otolaryngolo-gica», Stockholm, 1918 թվականից), և այլ ամսագրերում։ Քիթ-կոկորդ-ականջաբանությունը Հայաստանում ձևավորվել է սովետական կարգերի հաստատումից հետո, երբ Հ․ Հարությունյանի նախաձեռնությամբ Երևանի բժշկական ինստիտուտում կազմակերպվեց քիթ-կոկորդ-ականջաբանության ամբիոն (1962 թվականից ամբիոնը ղեկավարում է Կ․ Շուքուրյանը)։ Հետագայում նման ամբիոն կազմակերպվեց նաև բժիշկների կատարելագործման ինստիտուտում։ Գործում է նաև մանկական հիվանդությունների ամբիոնին կից քիթ-կոկորդ-ականջի հիվանդությունների մասնաճյուղ (վարիչ՝ Ի․ Ազիզյան)։
Կազմակերպվել է քիթ-կոկորդ-ականջաբանության գիտական ընկերություն։ Քիթ-կոկորդ-ականջաբանության զարգացմանը նպաստել են Վ․ Արծրունու, Ա․ Վիրաբովի, Ւ․ Մելիք-Փարսադանյանի, Ն․ Նաջարյանի, Հ․ Հովհաննիսյանի, Կ․ Շուքուրյանի, Զ․ Նարիմանովի, Ի․ Ազիզյանի, Մ․ Ավագյանի, Ա․ Գյուլխասյանի, Բ․ Դունայվիցերի, Գ, Բաբայանի, Ա․ Վարդանյանի և այլոց աշխատանքները։
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 12, էջ 445)։ ![]() |